شرح بیماری
مســبب اکتيمــای واگيــر، ويــروس (Genus: Parapoxvirus, Family: Poxviridae) می باشــد کــه بعنــوان يــك بيمــاری پوســتی بشــدت مســری (تماســی) مشــترك بيــن انســان و دام، گوسفند، بز و بعضی از نشخوارکنندگان اهلی و وحشی را درگير می نمايد. اين ويروس میتوانــد بواســطه تمــاس مســتقيم بــا ضايعــات پوســتی و يــا اجســام آلــوده، در معــرض ميزبــان جديد قرار گرفته و از طريق خراش يا بريدگی پوست وارد بافت گردد. همچنين اين امکان وجــود دارد کــه انتقــال از طريــق حيــوان بهبــود يافتــه از بيمــاری نيــز صــورت پذيــرد، بطوريکــه گــزارش شــده ايــن ويــروس میتوانــد در پشــم اينگونــه از حيوانــات تــا يــك مــاه زنــده بمانــد و نکته جالبتر آنکه در آزمايش گاه توانسته اند ويروس را از "کبره" يا پوسته های خشك شده ضايعات بيماری در فاصله زمانی چند ماه يا چند سال پس از بهبودی جداسازی نمايند .
ماندگاری ویروس اکتیما در محیط های خشک به مراتب بیشتر ازشرایط محیطی مرطوب است.
دوره کمــون ايــن بيمــاری 2 الــی 3 روز میباشــد و گرچــه در بعضــی مواقــع بيمــاری غيرقابــل شناسايی و بدون علائم بالينی است، اما عموماً و در فرم ملايم بيماری، ضايعات پوستی بوجود آمده در ناحيه دهانی و پوزه حيوان سبب بی قراری و گرسنگی شديد می شود؛ در فرم شديد نيز، ضايعات در داخل دهان و حلق ديده شده و به ساير مناطق مانند سر پستان ها و دم گسترش يافته و در صورت درگيری پاها، لنگش را سبب می شود. لازم به ذکر است با وجود آنکه عفونت و بيماری « خود کنترل شونده » بوده و اگرعفونت ثانويه عارض نشود ،بهبــودی کامــل پــس از 24 الــی 28 روز حاصــل می گــردد، ولــی مــرگ بــا منشــاء عفونت هــای ثانويه در محل ضايعات و يا عدم مراقبت و تيمار مناسب دام بهنگام بيماری امری بديهی و بسيار شايع است.
مدیریت بیماری اکتیمای واگیر
بیان یک اصل ضروری و مهم
بطــور کلــی سياســت های درمانــی در قبــال بيمــاری اکتيمــا نتيجــه مطلوبــی نمیدهــد و درمــان بــا آنتی بيوتيك هــا صرفــاً جهــت مديريــت عفونتهــای ثانويــه توصيــه شــده و نقشــی در کنتــرل گسترش اين بيماری ويروسی ايفا نمیکند. لذا ريشه کنی اکتيما پس از شيوع آن در گله بسيار مشکل بوده و جلوگيری از ورود ويروس به گله به عنوان يك اصل ضروری و مهم تلقی میگردد. بنابراين در گله هايی که سابقه بيماری اکتيما وجود ندارد، بايستی تلاش شــود تــا بــا تمهيــدات قرنطينه ايی"خصوصــا در مــورد ورود دام جدیــد" گلــه را همــواره عاری از بيماری نگه داشت و لذا واکسيناسـيوًن هم در اينگونه گله ها بعنوان پيشگيری منع مصرف دارد.
برخی توصیه های مهم برای نیل به این هدف عبارتند از:
خريد دام های جديد بايستی از گله های عاری از بيماری انجام پذيرد .
قبل از ورود دام های جديد به گله، آنها را در قرنطينه قرار داده تا نسبت به عاری بودن آنها از بيماری اطمينان حاصل شود .
چنانچه بصورت موردی بيماری در گله ای مشاهده شد، حتماً دام آلوده را از گله جدا نماييد .
بستر مطلوب در آغل با ضخامت مناسب تهيه شود تا کبره ها يا پوسته های جدا شده از محل ضايعات در تماس با ساير دامها نباشد .
در خصــوص خطــر احتمــال انتقــال ويــروس بــه افــراد در تمــاس بــا دامهــا، بخصــوص تيمارکننــدگان، اطــاع رســانی مفيــد و مســتمر صــورت پذيــرد.
تمهیدات لازم بهنگام شیوع اکتیمای واگیر
آگاهــی بخشــی: از توصيه هــای دامپزشــك فــارم جهــت جلوگيــری از بــروز عفونت هــای ثانويه تبعيت نماييد.
اســتفاده از مــواد ضدعفونی کننــده: ويــروس اکتيمــا در برابــر مــواد ضدعفونی کننــده معمــول بشــدت مقــاوم اســت؛ ولــی برخــی ضدعفونی کننده هــا خصوصــاً ترکيبــات بــر پايــه پراکســيدهيدروژن بعنــوان ضدعفونی کننده هــای انتخابــی مؤثــر مطــرح می باشــند .
انجام اقدامات مراقبتی در خصوص دامهای بیمار نظیر:
بکارگيری مواد ضدعفونی کننده مؤثر در ناحيه ضايعات که میتواند بهبودی طبيعی را تسريع نمايد .
ميش هايی که ناحيه سرپستان آنها بشدت آسيب ديده را میتوان زودتر از موقع خشک نمود و تحت درمان مناسب قرار داد.
واکسیناسیون: در صورت شیوع بیماری در منطقه با واکسیناسیون گله می توان دام ها در مقابل بروز علائم بیماری محافظت نمود.
واکسن درماوک جهت ايجاد ايمنی فعال بر عليه بيماری اکتيمای واگير در بره و بزغاله (بصورت عمده) و نيز گوسفند و بز (در شرايط حضور مداوم و شديد بيماری) مورد استفاده قرار می گيرد. اين واکسن حاوی ويروس اکتيمای زنده تخفيف حدت يافته بوده که بر روی کشت سلولی کليه گوساله تهيه و بصورت ليوفيليزه همراه با حلال عرضه می شــود؛ در ترکيــب درمــاوک همچنيــن از پپتــون و ســوکروز بمنظــور جلوگيــری از غيرفعــال شــدن و حفــظ ويــروس زنــده بهــره گرفتــه شــده اســت.
بطور کلی واکسن درمــاوک همانند ساير واکسن های زنده تخفيف حدت يافته، توانايی توليــد ايمنيــت محافظت کننــده مشــابه عفونــت طبيعــی در بــدن را داشــته و بــه تعبيــری تقليــد (Mimic) عفونــت طبيعــی در بــروز ايمنيــت هومــورال و ســلولی و يــا موضعــی و عمومــی را دارا میباشد؛ لذا نه تنها بعنوان يك واکسن پيش گيری کننده در بروز بيماری مطرح می باشد ،بلکه در صورت بالا بودن تيتر ويروس وحشی در حال چرخش و يا در شرايط همه گيری بيماری میتوان از آن بعنوان کاهش دهنده دوره و علائم بيماری در گله نيز استفاده نمود.
بطور کلی واکسن درمــاوک همانند ساير واکسن های زنده تخفيف حدت يافته، توانايی توليــد ايمنيــت محافظت کننــده مشــابه عفونــت طبيعــی در بــدن را داشــته و بــه تعبيــری تقليــد (Mimic) عفونــت طبيعــی در بــروز ايمنيــت هومــورال و ســلولی و يــا موضعــی و عمومــی را دارا میباشد؛ لذا نه تنها بعنوان يك واکسن پيش گيری کننده در بروز بيماری مطرح می باشد ،بلکه در صورت بالا بودن تيتر ويروس وحشی در حال چرخش و يا در شرايط همه گيری بيماری میتوان از آن بعنوان کاهش دهنده دوره و علائم بيماری در گله نيز استفاده نمود.
